بخش اول

بيمة آتش سوزي

قديمترين رشتة بيمه، رشتة بيمه باربري است در حالي كه بيمة آتش سوزي، به تدريج از سدة هفدهم تا نوزدهم شناخته شده است آتش سوزي بزرگ لندن در سال 1666 زماني به وقوع پيوست كه وسايل اطفاي حريق هنوز در مراحل ابتدايي بود و هيچگونه پوشش بيمة آتش سوزي درجامعه به چشم نمي خورد. نخستين ادارة آتش سوزي در انگلستان در سال 1680 تأسيس شد و متعاقب آن شركت هند اين هند[1] در سال 1696 و ادارة آتش سوزي سان[2] در سال 1710 پديد آمدند. سرانجام آتش سوزي بزرگ لندن باعث ايجاد شركت بيمة هامبرگرجنرال[3] شد كه اين شركت و شركت سان، دو شركت بيمه‌اي هستند كه هنوز وجود دارند و فعاليت مي كنند. در نتيجة وقوع انقلاب صنعتي در سدة هجدهم كه به پيدايش كارخانه‌ها، انبارها، كشتيها، ماشين آلات و غيره انجاميد، شركتهاي بيمة آتش سوزي متعددي از جمله لويدز لندن تأسيس شدند.

آتش سوزي بزرگ لندن

درساعت 2 بامداد يكشنبه اول سپتامبر 1666 ميلادي، در معبر باريكي كنار رودخانه تايمز، حريقي رخ داد و قير و كنف و زغال سنگ انباشته در محل، آتش را گسترش داد. سهل انگاري در مهار آتش و خاموش نكردن بهنگام آن، سبب شد كه آتش لحظه به لحظه و با سرعت دامنه پيدا كند و هر چه را در مسيرش قرار دارد بسوزاند و با خاكستر يكسان كند. هنگامي كه آتش به پل بزرگ لندن ( تنها راه عبور مردم) رسيد، بندهاي پل ازهم گسست و الوارهاي نيم سوخته و مشتعل بناها به داخل رودخانه و روي پمپهاي دستي كه تنها وسيله براي خاموش كردن آتش محسوب مي شد ريخته شد و آنها را بي استفاده ساخت. بدين قرار، مردم ناگزير شدند كه با سطلهاي پر از آب كه دست به دست مي دادند به خاموش كردن آتش مبادرت ورزند. رفته رفته كه آتش گسترش مي يافت، اضطراب مردم هم بالا مي گرفت زيرا شعله هاي آتش، به شكل امواج وسيعي، ساختمانها را گروه گروه در بر مي گرفت و باد شديد خاوري نيز باعث مي شد كه قطعات مشتعل به مسافتهاي زياد پرتاب و هر لحظه بر دامنة حريق افزوده شود؛ آتش همچنان پيش مي تاخت و مردم وحشت زده را پس مي راند. جمعيت، مبهوت و مأيوس و متوحش، هر چه از اثاث خانه كه به دستشان مي رسيد و حمل كردني بود، بر مي داشتند و به كوچه ها و خيابانها و در نهايت به صحراها مي گريختند. رود تايمز، از قايقها و كرجيها انباشته بود كه با سرعت هر چه بيشتر، رفت و آمد مي كردند و مردم و بارهايشان را به محلهاي امن مي رساندند. هر چند كه اين مكانها هم چندان امن امن نبودند و گهگاه باراني از قطعات مشتعل برسرشان مي باريد و آتش، قايقها و سرنشينان آنها را به كام خود مي كشيد و به اعماق آبها فرو مي برد.

زنهاي آبستن چندي ديده شدند كه با دلهره و تشويش بسيار از فرزند درون خود دفاع مي كردند. بچه هاي قد و نيم قد، گريان و نالان، پدر و مادر خود را با فرياد مي زدند و آنها را در ميان سيل جمعيت متراكم و پريشان و شتابان جست و جو مي كردند. بسياري از مردم كه تواني برايشان نمانده بود و طاقت اين همه فشار و دلهره را نمي آوردند، در گوشه اي افتاده بودند و لگد كوب ديگران مي شدند و جان مي سپردند؛ حيوانات سرگردان نيز از ميان جمعيت راه فرار مي جستند؛ و گاوان تنومند در حالي كه گوساله هايشان وحشت زده و ضجه كنان در پشت مي آمدند، خود را به صف آدميان مي كوبيدند.

سرانجام، پس از سه شبانه روز، بارانهاي سيل آساي فصلي به داد مردم رسيدند؛ 4360 جريب زمين سوخته و 400 كوچه وخيابان لندن فرو ريخته بود؛ 13200 ساختمان، 92 كليسا، 52 انبار بزرگ كالا و تعداد زيادي بيمارستان، كتابخانه، بناهاي دولتي و چندين دروازه و پل با خاك يكسان شده بودند؛ خسارت وارده به پول آن زمان، از 11 ميليون ليرة انگليسي تجاوز كرده بود كه به پول امروزي، متجاوز از يك ميليارد ليره مي شود.

لندن ورشكسته، ماتم زده و تقريباً خالي از سكنه شده بود و كسي گمان نمي برد روزي دوباره سراز خاك به در كند. سه ماه و نيم بعد از اين فاجعه بزرگ، مردمي كه به لندن باز مي گشتند، ديگر آثاري از مركز حصار دار شهر باقي نمانده بود. زمين هنوز از تلهاي خاك و سنگ و آهن آلات پيچ تاب خورده و سرب مذاب سرد شده پوشيده بود و هنوز در اغلب زيرزمينها، شعله و دود چشمها را مي آزرد. پس از اين بلاي عظيم، اولياي امور و صاحبان سرمايه به انديشه گران متوسل شدند تا چاره جويي كنند بلكه از نظاير اين فاجعه در آينده جلوگيري شود يا دست كم خسارت و تلفات به حداقل ممكن برسد. نتيجة بررسيهاي چندين ساله اين شد كه چون دانش زمان قادر به پيش بيني، پيشگيري و مبارزه با آتش سوزي دامنه دار نيست، چارة منحصر به فرد، « تقسيم خسارتها» بين شمار هرچه بيشتر سازمانهاي اقتصادي، صاحبان سرمايه و مردم ذي نفع است تا آتش سوزي دست كم تحمل پذير شود و خسارتهاي وارده يكباره يك سازمان اقتصادي يا يك فرد را از ميان نبرد و پس از حريق باز بتوانند به كسب و كار گذشته ادامه دهند- بدين گونه بود كه بيمة آتش سوزي پا به عرصة وجود نهاد.

حريق چيست؟

حريق عبارت است از احتراق شديد مواد سوختني يا آتشي ناخواسته و از كنترل خارج شده كه معمولاً با سرعت نور، دود و حرارت زياد توأم است. احتراق عبارت است از تركيب يك مادة سوختني با اكسيژن دو حالت دارد: احتراق آرام ( مانند اكسيده شدن مس) و احتراق شديد ( كه با حرارت دود، نور همراه است).

نحوة ايجاد حريق

براي ايجاد حريق سه عامل مورد نياز است:

1- مواد اشتعال پذير ( جامدات، مايعات و گازها) كه ميزان مواد اشتعال پذير در ايجاد حريق، نقش مهمي بازي مي كند.

2- اكسيژن (هوا): محيط اطراف ما پر از مواد اشعال پذير است. اكسيژن هوا نيز به اندازة كافي يافت مي شود و براي آغاز آتش سوزي عامل ديگري نيز مورد نياز است.

3- انرژي آتشزنه : اين انرژي مي تواند با افزايش دما توليد شود. انرژي مورد لزوم براي آغاز آتش سوزي مي تواند بسيار كم و كوچك باشد و آتش سوزي براثر به وجود آمدن اين انرژي به راحتي انجام مي گيرد. موارد زير، انرژي مورد لزوم براي آغاز آتش سوزي را فراهم مي آورند:

- ايجاد آتشزنه به طور مستقيم (‌زدن كبريت)

- افزايش حرارت

- آتش سوزي خود به خود

- انفجار

- جرقة الكتريكي

- واكنش شيميايي

- متمركز كردن نور در يك نقطه با استفاده از عدسي

مثلث حريق

براي اينكه حريقي اتفاق افتد، وجود سه عامل ضروري است: سوخت، حرارت و اكسيژن، كه اينها را مثلث حريق مي نامند. چنانچه يكي از اين عوامل برداشته شود، حريق خود به خود از بين مي رود. از بين بردن حرارت يا سرد كردن حريق معمولاً با آب انجام مي شود كه بسيار موثر و در عين حال كم خرج است و در مورد اطفاي حريق جامدات، بهترين وسيله به شمار مي آيد.

براي از بين بردن سوخت بايد آنرا از حريق جدا كرد. در خصوص جامدات سوختني، بدين گونه عمل مي كنيم كه آنها را كه هنوز شعله ور نشده اند، يا روي زمين پخش هستند، يا در ظروف درباز مشتعل، با كف شيميايي يا فيزيكي كه سراسر مايع را فرا گيرد، مي پوشانيم به طوري كه مانع رسيدن هوا يا اكسيژن به آن شويم. در حقيقت سوخت را از حريق جدا مي كنيم و اين خود طريقة ديگري از خاموش كردن است كه بيشتر « خفه كردن» گويند.

با پودرهاي شيميايي، مايعات و گازهاي خاموش كنندة سنگين تر از هوا كه با فشار روي مواد مشتعل پراكنده مي شوند، در حقيقت اكسيژن را دور مي سازند تا حريق خاموش شود. حتي اگر درصد اكسيژن هوا بر اثر اختلاط با گازهاي خنثي از حد معيني كمتر شود خودبه خود حريق خاموش مي گردد. آنچه گفته شد، كلي بود و در موارد ديگر، راههاي ديگري دارد. مثلاً آب يا كف، حريقهاي الكتريكي را با آب خاموش نمي كنند. در اين مورد در مرحلة نخست بايد جريان برق را قطع كرد و گرنه خطر برق گرفتگي نيز اضافه مي شود.

[1]- Hend in Hand

[2]- Sun Fire office

[3]- Hamburger General – Feuer Cassa